"Μάνα γη. Μάνα φύσις"

[ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΤΣΟΥΡΗ]

"Μάνα γη, Μάνα φύσις: το εισιτήριο για το « ευ ζην» του ανθρώπου."

     Αυτό το είδος, που ονομάστηκε «Homo Sapiens”, για να ξεχωρίζει από τα άλλα, τα «άλογα», είχε τη σοφία να θεωρεί τον εαυτό του εκλεκτό αλλά αναπόσπαστο μέρος της φύσης. Θεωρούσε τη φύση ιερή, θεοποιούσε τις δυνάμεις της, τα στοιχεία της, από τον τρομερό κεραυνό του Δία και τον πολύτροπο ωκεανό του Ποσειδώνα ως τις κελαρυστές πηγές. Για κείνον η Γη ήταν Θεός, η μάνα Γη, η μάνα Φύση, που τον περιείχε και του παρείχε τα πάντα. «Εκ Γαίης πάντα και εις γην τελευτά» έλεγε ο Ξενοφάνης και ο Μάρκο Αυρήλιος θα προσθέσει «ω φύσις, εκ σου πάντα, εν σοι πάντα, εις σε πάντα»
Στα μάτια του ανθρώπου, η φύσις ήταν ο μεγάλος νομοθέτης, ο μεγάλος κανόνας αρμονίας, όχι μόνο για τον έξω και γύρω κόσμο, αλλά και για τον εσωτερικό του, ο οδηγητής του πνεύματος και της ψυχής του. Όταν οι Πυθαγόρειοι και στωικοί φιλόσοφοι συμβούλευαν «ομολογουμένως τη φύσει ζην», δηλαδή να ζεις σύμφωνα με τη φύση εννοούσαν βέβαια πως η σοφία της φύσης αποτελεί υπόδειγμα και το δάσκαλο για τη ζωή και τη σκέψη του ανθρώπου.
Ο Αριστοτέλης τόνιζε πώς « των φύσει η πόλις εστί», δηλαδή η πολιτεία είναι μια φυσική πραγματικότητα και πως «ο άνθρωπος είναι φύσει ζώον πολιτικόν και κοινωνικόν», πως «το κατά φύσιν ηδύ», δηλαδή ευχάριστο. Το φυσικό περιβάλλον δεν είναι απλά ωφέλιμο, πολύτιμο, όπως συνηθίζουμε να το χαρακτηρίζουμε. Με τους χαρακτηρισμούς αυτούς προσδιορίζουμε, ακούσια έστω, και τη σχέση μας με αυτό με κριτήριο την ωφελιμότητα, τι δηλαδή μπορούμε να πάρουμε, να αξιοποιήσουμε, να κερδίσουμε, να καρπωθούμε απ΄αυτό. Θα πρέπει, επομένως, να κρίνουμε την προσφορά του στον άνθρωπο όχι ως αυτονόητο κέρδος, αλλά ως ευεργεσία και με το σεβασμό που ταιριάζει προς ευεργέτην να αποτιμούμε τη ζωτική σημασία που έχει για τον άνθρωπο.
Μέσα σ’αυτό γεννιέται, ζει, διαπλάθεται και εργάζεται ο άνθρωπος. Το φυσικό περιβάλλον περιλαμβάνει στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη ζωή μας, όπως ο αέρας, ο ήλιος, το νερό. Η υγεία, σωματική και ψυχική, εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από τον φυσικό τρόπο ζωής. Ολοένα και περισσότερο οι ειδικοί επιστήμονες συνιστούν την υγιεινή διαβίωση, τις φυσικές δραστηριότητες, τη ζωή κοντά στη φύση, αντιπαραβάλλοντας τα πλεονεκτήματα της φυσικής ζωής με τη νοσηρότητα του περιβάλλοντος των σύγχρονων αστικών κέντρων. Το φυσικό κάλλος είναι μοναδικό. Το φως, τα σχήματα και οι συνθέσεις, οι ήχοι, οι τόνοι και οι μελωδίες, .Όλα μαζί συνθέτουν αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες, με την καλαισθησία που τους διέκρινε, αποκάλεσαν κόσμο κόσμο, δηλαδή στολίδι.
Η φύση προκάλεσε στον άνθρωπο την περιέργεια, του δημιούργησε «την απορία και για «την αρχή των όντων» αλλά και για τη νομοτέλεια, που διέπει τη ζωή. Έδωσε το ερέθισμα για τη γνώση και του δίδαξε να αποφεύγει ό,τι είναι αντίθετο στους φυσικούς νόμους, την «ύβριν». Η φύση, κατά το Ρουσσό, είναι σαφή και αυτή υποδεικνύει πρώτα απ΄όλα σεβασμό για την αξιοπρέπεια και την ελευθερία του ανθρώπου. Κάθε διατάραξη λοιπόν, κάθε ανατροπή της φυσικής αρμονίας και τάξης είναι πράξη ανεύθυνη και εγκληματική.


«…Η φύση είναι σοφή και αυτή υποδεικνύει την αξιοπρέπεια και την ελευθερία του ανθρώπου. Η διατάραξη της επιφέρει τη Νέμεση και τη θεία Δίκη…"