ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΣΠΥΡΟΣ ΓΑΛΗΝΟΣ
Βουλευτής Ν. Λέσβου – ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Καθημερινά αποδεικνύεται ότι η κεντρική στρατηγική της σημερινής Κυβέρνησης, την οποία ακολουθεί πιστά σε κάθε πολιτική της απόφαση, είναι η λογική του μεγάλου σοκ, της μεγάλης κρίσης. Της κρίσης που αποπροσανατολίζει και καθιστά την κοινωνία ευάλωτη και άνευρη να αντιδράσει. Δεκτική να δεχθεί τις κυβερνητικές επιλογές. Είναι εμφανές ότι ο κ. Παπανδρέου και οι συνεργάτες του επιχειρούν να μετατρέψουν την κρίση σε ευκαιρία. Σε ευκαιρία επιβολής πολιτικών, δυστυχώς όμως όχι των σωστών πολιτικών.
Για την νέα διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας επιλέχθηκε το όνομα του Καλλικράτη. Ενός από τους μεγαλύτερους αρχιτέκτονες της αρχαιότητας. Προφανώς για να φανεί το μεγαλεπήβολο του εγχειρήματος. Όμως το επιχειρούμενο «αρχιτεκτονικό» δημιούργημα παραβλέπει το ουσιώδες. Παραβλέπει ότι το οικοδόμημα για να αντέξει στον χρόνο πρέπει να έχει γερά θεμέλια, να είναι φτιαγμένο από καλά υλικά και να είναι καλά μελετημένο και σχεδιασμένο. Αλλιώς κινδυνεύει να σωριαστεί σε ερείπια.
Για να χτίσεις χρειάζεται σχέδιο, να επιλέξεις τα υλικά και το μέγεθος. Να μην διακατέχεσαι από βιασύνη, αλλά να είσαι νηφάλιος. Να πείσεις και να πεισθείς ότι μπορείς να προχωρήσεις. Ο φόβος και η βιασύνη που επιδεικνύει η Κυβέρνηση δεν είναι καλός σύμβουλος.
Ο «Καλλικράτης» αποτελεί την συνέχεια, το δεύτερο στάδιο του σχεδίου «Καποδίστριας». Αλήθεια το πρώτο στάδιο που κατέλυσε τις παραδοσιακές κοινότητες και δημιούργησε ευρύτερες συγχωνεύσεις, τι αποτελέσματα είχε; Δεκαπέντε χρόνια λειτουργίας των καποδιστριακών δήμων τί μας δίδαξαν; Πώς μπορούμε να περάσουμε με αξιόπιστο τρόπο στον δεύτερο γύρο χωρίς να έχει γίνει πλήρης και αξιόπιστη αποτίμηση των επιδράσεων του πρώτου γύρου; Δεν θα πρέπει επιτέλους να αρχίσουν τα παθήματα, να μας γίνονται μαθήματα;
Δύο είναι τα βασικά κριτήρια, που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε κάθε νέο σχεδιασμό.
Το πρώτο είναι το κριτήριο της δημοκρατικότητας.
Να φέρνει τις αποφάσεις πιο κοντά στον πολίτη. Να μετράει η γνώμη του. Με την παραδοσιακή κοινότητα η τοπική εξουσία ήταν ευθέως υπόλογη στην τοπική κοινωνία. Ο κοινοτάρχης εκλεγόταν από την κοινότητα, γνώριζε τα προβλήματα και προσπαθούσε να τα λύσει.
Με τους μεγαλύτερους Καποδιστριακούς δήμους αυτή η σχέση χάθηκε. Η μεγάλη έκταση των Δήμων και η διαφορετικές ανάγκες που έχουν οι τοπικές κοινωνίες οι οποίες συμπεριελήφθησαν, συλλήβδην σε αυτόν, περιόρισαν την ανάδειξη των προβλημάτων τους. Είναι γεγονός ότι ένας Δήμαρχος μεγάλου Καποδιστριακού Δήμου μπορεί να εκλεγεί αγνοώντας πλήρως ορισμένες κοινότητες και αναδεικνύοντας τα συμφέροντα μόνο των κατοίκων των μεγαλύτερων κοινοτήτων, οι οποίες λογικά έχουν και μεγαλύτερη εκλογική δύναμη. Έτσι ορισμένες κοινότητες εγκαταλείπονται στην τύχη τους και οι κάτοικοί τους στερούνται στην πράξη το δικαίωμα στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Οι πολιτικοί επιστήμονες ονομάζουν το φαινόμενο αυτό «έλλειμμα εκπροσώπησης», δηλαδή περιορισμός της δημοκρατίας. Όσο μεγαλώνουμε τεχνητά τα όρια των δήμων τόσο αυξάνει η πιθανότητα να εμφανιστεί το πρόβλημα. Δηλαδή να αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που η γνώμη τους δεν θα μετράει, που δεν θα έχουν κανέναν σε τοπικό επίπεδο να ενδιαφερθεί γι αυτούς. Που θα τους προσφέρονται χαμηλότερου επιπέδου υπηρεσίες. Το σχέδιο Καλλικράτης μεγιστοποιώντας τα όρια των δήμων μετατρέπει τον ενδεχόμενο κίνδυνο σε βεβαιότητα.
Το δεύτερο κριτήριο είναι αυτό της οικονομίας και της ανάπτυξης.
Ένας μεγάλος Δήμος θεωρητικά έχει μεγαλύτερη αναπτυξιακή δυναμική, μπορεί να διεκδικήσει κονδύλια, να κάνει έργα, να αναπτύξει «οικονομίες κλίμακας».
Όμως το ζήτημα της εξοικονόμησης πόρων, που θέτει ως βασικό επιχείρημα η κυβέρνηση, μπορεί να πάρει δύο – αντίθετες- μορφές.
Η πρώτη είναι μεν αυτή της αποδοτικότητας. Δηλαδή ως αποτέλεσμα της περαιτέρω συνένωσης των δήμων μπορώ να προσφέρω στην τοπική κοινωνία υπηρεσίες με μικρότερο κόστος.
Η δεύτερη, όμως, μορφή είναι η αποστέρηση των υπηρεσιών. Δηλαδή με πρόφαση την συνένωση δήμων αποστερώ από τις τοπικές κοινωνίες, μέσα και υπηρεσίες που είχαν πριν στην διάθεσή τους.
Στις περιπτώσεις αυτές, λέξεις τεχνοκρατικές όπως «εξορθολογισμός» και «επίτευξη οικονομικών κλίμακας» χρησιμοποιούνται ρητορικά για να συγκαλύψουν πρακτικές εγκατάλειψης των κοινοτήτων.
Αυτής της μορφής η υποβάθμιση σύντομα θα οδηγήσει σε έξοδο και των υπόλοιπων κατοίκων προς τα αστικά κέντρα. Έτσι τα σχεδιαστικά σφάλματα και οι αβλεψίες στο σχέδιο «Καλλικράτης», με το πρόσχημα της ανάπτυξης, οδηγούν σε αναπαραγωγή του μοντέλου του υπερτροφικού αστικού κέντρου που απομυζά και απονεκρώνει την περιφέρειά του. Δημιουργεί πολλές μικρές αλλά εξίσου προβληματικές και δυσλειτουργικές Αθήνες.
Το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί στον επανασχεδιασμό της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι δύσκολο.
Η λογική της δημοκρατίας και η λογική της ανάπτυξης κινούνται – υπό μία έννοια- προς αντίθετες κατευθύνσεις: η μία προς το μικρό μέγεθος και η άλλη προς το μεγάλο.
Το ζητούμενο είναι: Δήμοι που να είναι πλήρως υπόλογοι στις τοπικές κοινωνίες και ταυτόχρονα να μεγιστοποιούν την αναπτυξιακή δυναμική.
Η αρχή του σχεδίου «κάθε νησί και δήμος» ούτε πρέπει, ούτε μπορεί να εφαρμοστεί στην Λέσβο. Η λειτουργία ενός μόνο Δήμου σε ένα νησί των 1.636 τετραγωνικών χιλιομέτρων και 100.000 κατοίκων, με διαφορετικά ανά περιοχή ενδιαφέροντα, ασχολίες και δυνατότητες ανάπτυξης, θα δημιουργήσει μεγάλες δυσλειτουργίες που θα καταλύσουν στην πράξη, την ουσία της αυτοδιοίκησης.
Η λύση, κατά την άποψή μου, είναι η υιοθέτηση του μοντέλου των Μητροπολιτικών Δήμων, που να είναι αιρετοί και να λειτουργούν συντονιστικά ως προς τους υφιστάμενους δήμους εξασφαλίζοντας τον συντονισμό των ενεργειών, τις οικονομίες κλίμακας και την επίτευξη της αναπτυξιακής δυναμικής ενώ ταυτόχρονα οι υπάρχοντες δήμοι θα λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο εμποδίζοντας να διευρυνθούν τα ελλείμματα εκπροσώπησης. Αυτός ο συνδυασμός μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα για να επιτευχθεί η αναζωογόνηση της υπαίθρου.
Η λογική του μητροπολιτικού Δήμου είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όσον αφορά την εφαρμογή του σχεδίου «Καλλικράτης» στην Λέσβο.
Ο Μητροπολιτικός Δήμος συνεπίκουρος των υπαρχόντων μπορεί να είναι ο Δήμος – Κυβερνείο με τις πολλές αρμοδιότητες που αντί να χωρίζει, θα ενώνει τις τοπικές κοινωνίες σε μια νέα αναπτυξιακή δυναμική.